Het leven is magisch genoeg zonder inmenging van derden

Lieve Wanda,

Dit wordt de belangrijkste (en langste) brief tot nu toe, waarin ik omwille van de inhoud (met liefde) keihard zal zijn en publiekelijk een paar uitspraken zal doen zoals nooit tevoren. Want je vorige brief waarin je Marrons en Joden met elkaar vergelijkt en de kunsten aan de hedendaagse orthodoxie koppelt, is prachtig – een weerspiegeling van wie jij bent als persoon, alleen niet van de hedendaagse realiteit.

Waarom jouw hang naar de orthodoxie en Chabad-bachurim (jonge mannen) op de Dam tijdens Chanoeka romantiseren? Ik ben niet zo’n fan van Arnon Grunberg, maar toen hij tegen een Chabad-vertegenwoordiger met een ‘mitzwah-busje’ zei: “wat weet jij van mijn ziel? Helemaal niets,” moest ik letterlijk toejuichen.

Ex-Vroom en Ex-Vrij
Briefwisseling tussen twee Joodse vrouwen, de ene afkomstig uit de meest vrome wereld de ander uit een geassimileerd milieu. 

Het antwoord heb ik wel: omdat je vanuit de luxe van vrijheid, waaronder zelfbeschikking, spiritueel geraakt wordt. Je ervaart positiviteit zoals warmte, misschien melancholie en belonging (ik vul even in, sorry Wanda 🙂 ). De orthodoxie is alleen veel en veel schadelijker dan we ons allemaal realiseren, zelfs bij milde vormen. In mijn TED talk zeg ik:

“Harmful traditional practices take place in union with collective ideologies within closed-up communities. Basically, there is nothing wrong with traditions in themselves. However, they will be harmful if they interfere with children’s and human rights.
So, we’ve got to rethink our communal lives. We’ve got to reboot the way communities are structured. We’ve got to know that there is always something that we can do. And we’ve got to act, especially to protect children – all children. It’s time for the next level global civilization with humanity, integrity and grace.”

Laat me beginnen bij een voorbeeld dat aantoont dat ik niet tegen de orthodoxie aan schop omwille van het schoppen.

Berel Solomon komt met een (ego)productie Orthodoxed waarin hij vertelt over zijn nogal verslavingsgevoelige en streets smart leven van sex, drugs en rock and roll voordat hij houvast vindt voor zijn bestaan in de Joodse orthodoxie. In principe niets mis mee, zo lang kinder- en mensenrechten niet geschonden worden. Hij mag leven zoals hij wil. Maar let op: hij ziet de Joodse orthodoxie als de waarheid – met hoofdletters en uitroeptekens… Waar of niet, zie hier het hardnekkige probleem, zeker voor kinderen. Zometeen meer. En je raadt het al Wanda, Orthodoxed is bedoeld als tegenhanger van Unorthodox.

Om het met mij te vergelijken: ik heb nooit zulk soort levensexcessen nodig gehad en nooit behoefte aan extreme houvast zoals een gemeenschapsleven en orthodoxe levensstijl voor zingeving. Het leven is al magisch genoeg zonder inmenging van derden, al helemaal niet van ‘de baarden’.

Het enige waar ik vanaf dag één van mijn bestaan behoefte aan had, was rust, individualisme en zuiverheid – mijn kompas volgen en de vrijheid om te leven – lees: denken, voelen en handelen. Punt. Behoefte aan rechtvaardigheid en zelfontplooiing als vrouw met een brein van een hartchirurg, waar ik tot op heden niet in erkend word en met de contouren van de Nederlandse maatschappij, mee moet dealen. Zometeen meer. Behoefte aan geluk, expressie (ook het uiterlijk), klassieke schoonheid en joie de vivre.

In die paar interviews die Solomon geeft ter promotie van dit middelmatige product beweert hij dat Netflix links en antisemitisch is. Ach! Wat een onzin. Omdat er een aantal Off The Derech-individuen zijn die zich eindelijk publiekelijk durven uit te spreken over hun ontworsteling uit de gesloten gemeenschap, inclusief hun persoonlijk leed? Halleluja. One of Us, Unorthodox en een beetje My Unorthodox Life. Het werd tijd. Ikzelf wilde veeeeeeeeel eerder met deze thema’s verder, alleen was ik als de dood (letterlijk: eerwraak en pepper spray op zak tot en met mijn achtentwintigste) voor verlies in de breedste zin als ik me hierover zou uiten. In mijn TED talk zeg ik:

“I’m going to be honest with you. There are no quick fixes. Yet, I do see possibilities for change. We can start by breaking taboos much more. We don’t talk – not in the closed-up communities, not enough in society and especially not in the business world!
When we talk, oftentimes we meet this attitude of: are you OK? Can you have endured all of that and still be that sane and happy? There must be something wrong with you. Also: why would you want to share that and risk your status in society?
I really believe that there are no taboos and that speaking up, is a great strength and duty, because shared knowledge can prevent future forms of coercion.”

We leven nu pas in een tijd waarin dit soort verhalen gedoogd worden, hell, zelfs hip zijn. Vergeet niet hoe taboe dit voor het individu was, gedurende bijna een eeuw – zelfs onder liberale en progressieve Joden. Sterker nog, er werd door de orthodoxen neergekeken op de ontworstelaars, alsof ze zielig of verward zouden zijn. En in de maatschappij moest je zo ‘gewoon’ mogelijk zijn.

Bovendien was ik een bestaan opbouwen. Ondertussen ook nog de openbaring van vele familiegeschiedenissen en dat ik een halfzus en -broer heb. En oh ja, de laatste is samen met zijn moeder op tweeëndertigjarige leeftijd vermoord. Nog altijd een cold case. Dan zowat helemaal alleen in de wereld. Een lichte achterstand door de Joods-orthodoxe jeugd. Licht omdat ik als kind – in de eerste achttien jaar van mijn leven – de allergrootste strijd in de meest onmogelijke situatie heb geleverd om die achterstand zo klein mogelijk te houden. Om bijvoorbeeld niet uitgehuwelijkt te worden en mijn school af te maken.

‘Mijn’ Hillel (geweldige organisatie in Israël die mensen opvangt wanneer ze uit de ultraorthodoxie stappen – mensen, ze zijn donaties meer dan waard) of Footsteps waren de buren. De buren die me oplapten toen ik ten slotte gewond van huis kon weglopen en naar hen toe kon strompelen. De buren die films, series en muziek toegankelijk voor me maakten, zodat ik iets van besef van de ‘normale’ wereld had. De buren die in de ogen van mijn familieleden ‘een slechte invloed’ op me hadden – lees: mijn leven hebben gered.

grotere plaatje

De dames uit dat gezin van wie ik soms gratis kleding kon overnemen. De filosofische en wetenschappelijke gesprekken die ik met hen had, waarmee de wereld zich voor me opende. De buren die me bijles wiskunde gaven en later toen ik op de universiteit zat, statistiek. De buren die me het grotere plaatje voorhielden en met wie ik steeds analytisch mijn bevindingen kon doorspreken – bijna alsof ik het dagelijkse narcisme en sadisme van de familieleden niet zelf ervaarde. Met zo min mogelijk emoties om al dat onrecht, omdat die toen voelen, me niet verder zouden brengen.

Patrick Bruel zegt in één van zijn nummers: “qui a le droit d’faire ça à un enfant, qui croit vraiment c’que disent les grands” (wie heeft het recht om kinderen, die echt geloven wat volwassenen beweren, zoiets aan te doen). Ik moest keihard blijven om er letterlijk levend en met zo min mogelijk kleerscheuren uit te komen. In een gegoede buurt naast Museumplein ja, niet in Sloten. In Nederland verdomme, niet in Israël of Saoedi-Arabië. Gevolg: emotionele muren die lange termijn afgebroken moesten worden, omdat je met muren alle kleuren van het leven niet kunt ervaren. Zoals mijn favoriete nummer van Patrick Bruel onderstreept: “combien de murs” (hoeveel muren), laag voor laag en ronde voor ronde.

Wanda, de ultraorthodoxie vernielt levens. There. Ik zeg het, recht toe recht aan. Iemand moet het doen. Natuurlijk: hoe strenger, des te erger de gevolgen kunnen zijn. Kinderen die in ‘de bubbel’ opgroeien, kunnen lange termijn namelijk maar met moeite een inhaalslag maken. ‘De bubbel’ is sabotage. There. Ik zeg het, recht toe recht aan. Iemand moet het doen. Daarbij zullen ze nooit helemaal door de maatschappij begrepen en omhelst worden. Over omhelzen, dus inclusiviteit, zo meer.

Wie denkt dat het ‘bij ons’ niet zo erg is, bekijk eens video 1, video 2 en video 3 over de gesloten gemeenschap Lev Tahor (letterlijk vertaald: zuiver hart). Geen uitleg meer nodig. Of zoek eens via YouTube op al die verhalen van Joden die met de gevolgen van hun jeugd in de ultraorthodoxie kampen.

Ondertussen verhuizen gesloten gemeenschappen en ultraorthodoxen stelselmatig, zodat ze hun eigen gang kunnen gaan, niet gepakt worden voor misstanden volgens de civiele wet- en regelgeving – waaronder kinderrechten – en ze hun eigen ding kunnen blijven doen. Of er worden ondergronds en illegaal Jeshiwes (Joodse leerscholen voor jongens) gerund, waar men lak heeft aan de civiele wet- en regelgeving, waar het een broedplaats is voor misstanden zoals misbruik en waar andere randvoorwaarden zoals veilige huisvesting genegeerd worden. Wanda, dit soort zaken benoemen, is geen antisemitisme. Het is verantwoordelijkheid nemen, zowel voor het individu als het collectief. En ja, je kunt en Jeshiwe doen en een civiele opleiding volgen, maar blijf even bij de les ;).

existentiële opschudding

In je brief heb je het bovendien over de dienende rol van vrouwen in dit soort gemeenschappen. Wanda, wat ik nu ga zeggen, heb ik tot nu toe nooit publiekelijk gezegd. Ik ben liever biologisch kinderloos doordat mensen in mijn jeugd gefaald hebben en me aan mijn lot hebben overgelaten, met dit zuivere leven, waarin ik me zeven dagen per week uit mijn naad werk en gelukkig met mezelf ben, dan dat ik als gemeenschapsvrouw in de pas was blijven lopen en op zestienjarige leeftijd al kinderen had gehad. Laat de grootsheid van deze uitspraak tot je doordringen… Iedereen die me kent, weet hoezeer geen biologisch kind hebben geen kleine aangelegenheid is, maar een existentiële opschudding. Een gat van groot onrecht, nadat ik ‘alles’ zo goed mogelijk had gedaan. En toch verkies ik dit leven met alle gevolgen van mijn ontworsteling van dien, zonder enige aarzeling en voor één miljard keer tot in den oneindigheid, boven dienend, zonder zelf in de klauwen van de ultraorthodoxe rabbijnen leven. Halleluja.

De realiteit blijft echter dat ik een label ‘Joods’ draag, door mijn geboorte en dat ik ben wie ik ben. De grootste onrecht is dat inclusiviteit nog lang niet is wat het moet zijn. Hoe goed ik ook ben, ik blijf Dina-Perla, dus zijn het die ‘gewone’ Nederlanders die omhoog getild worden en wie vooruitgang gegund wordt. En ik dacht dat ik ‘gewoon’ Dina-Perla was, toch? De waarheid is Wanda, dat ik altijd duizend keer harder zal moeten werken en beter zal moeten zijn dan die gewone Nederlanders, alleen vanwege wie ik ben. Dus orthodoxie veroorzaakt onrecht, maar de hedendaagse maatschappij ook. Snap je hoe lastig het is en waarom de orthodoxie romantiseren geen goed plan is, ondanks de positieve zaken die jij ziet en die ik ook ken?

Laat me afsluiten met het meest realistische wat ik kan bieden. Er is geen rechtvaardigheid, Wanda. Rechtvaardigheid, daar zorg je zelf voor, voor zover het kan. Dat ik zelf het heft in handen neem en amper meer angst voel. Voor dat kind Dina-Perla, dat geen vlieg kwaad deed en gewoon zo’n onstilbare honger had naar een rechtlijnig bestaan. Voor haar. Daarmee is alles gezegd.

Liefs, Dina-Perla