Parashat Wajigash barst van de emotie. Het begint al met de voelbare paniek van Jehuda als hij de pijn verwoordt die Jacob ondergaat als gevolg van het verdwijnen van zijn lievelingszoon, de eerste van zijn grote liefde Rachel, Jozef. Moet die arme oude man nog meer lijden door het welbevinden van de andere zoon van Rachel, Benjamin in twijfel te trekken?
Jozef huilt, toevallig in de tijd waarin we chanoeka vieren en deze parshiot gelezen worden, acht keer. Voor het eerst wanneer zijn broers voor hem verschijnen in Egypte en hun ongeluk wijten aan hoe zij hem gemaltraiteerd hebben (Gen. 42:24), wanneer Jozef Benjamin ziet. (43:30), vervolgens als Jozef zich bekend maakt aan zijn broers, (45:2) en nadat hij zich aan zijn broers heeft geopenbaard (volgens de verklaarders in een daad van barmhartig exhibitionisme: door zijn besnijdenis te laten zien). (45:14-15) Als Jozef zijn vader weerziet, huilt hij “een hele tijd”. (46:29)
Na de dood van Jacob is er een drievoudig wenen, eerst bij zijn dood, (50:1), dan als heel Egypte zich bij Jozef voegt in het jammeren (50:3), en tenslotte huilt Jozef wanneer duidelijk wordt dat nu hun vader uit de weg is, de broers vrezen dat Jozef eindelijk wraak op ze zal nemen. (50:15-17)
Opmerkelijk is wanneer Jozef niet huilt: niet als hij in een put met slangen en schorpioenen wordt gegooid; ook niet wanneer hij wordt verkocht aan een karavaan van Ismaëlieten die hem wegvoeren van zijn familie en alles wat hij kende; wanneer hij een dienaar van Potifar wordt, en vervolgens als diens vrouw een #metootje met hem doet. Hij huilt niet als hij in de gevangenis terechtkomt en daar wordt achtergelaten om weg te rotten; niet als de butler zijn belofte vergeet om aan hem te gedenken.
Jozef huilt niet als hij bang, boos of onzeker is over zijn lot. In tijden van onzekerheid en stress blijft hij kalm, gefocust en vastberaden. Hoewel hij in deze omstandigheden misschien een slachtoffer is: hij gedraagt zich niet zo, maar accepteert hij de realiteit frontaal, accepteert hij de situatie en dwingt hij zich om ermee om te gaan.
Maar hij huilt wel om het wanbegrip van zijn broers, hoe hij ze gemist heeft, hoe hij zijn vader gemist heeft.
Wat voor Jozef geldt, geldt vast ook voor ons. Het is goed om verdriet te voelen en stil te staan bij gemis, bij dat wat we niet hebben, dat waarop we misschien hoopten. Maar het mag niet verlammen. Als we in de put zitten, onze carriere een andere wending neemt, iemand andere verwachtingen heeft van een relatie dan wij hebben of in een schijnbaar uitzichtloze situatie terecht komen: dat zijn de momenten om in actie te komen. Maar stil staan bij het verdriet dat komt kijken bij de realisatie van dat wat had kunnen zijn, maar niet was, is menselijk, al te menselijk.
Terug naar het getal acht. Jozef huilt acht keer. Het getal acht heeft een belangrijke symboliek: de acht dagen van chanoeka, de achtste dag waarop een Joods jongetje besneden wordt. Het getal zeven symboliseert de vervolmaking van de natuurlijke orde (de schepping van de wereld duurde zeven dagen, de regenboog -weet ik toevallig als kleurenblinde- heeft 7 kleuren; maar het getal acht ontstijgt dan de natuurlijke orde.
Jozef heeft verdriet als een ieder. Maar niet alleen laat hij zien door waar hij niet huilt, zijn bijzondere leiderschapskwaliteit erin zit dat hij niet bij de pakken neerzit: de acht keer dat hij huilt is onderdeel van het verhaal dat de natuurlijke orde ontstijgt: dat van een groep economische vluchtelingen die in een vreemd land terechtkomen, daar als gastarbeider leven totdat een nieuwe politiek leider ze verdenkt van potentieel landverrader te zijn en ze dwars gaat zitten waarop ze het land willen verlaten.
Maar daar gaan de andere vier boeken over.
Shabbat shalom.
Geef als eerste een reactie