Sjoelbanken… geen bezwaar

Vorig jaar, op 9 november bij de herdenking van de Kristallnacht sprak dominee René de Reuver, scriba van de Protestantse Kerk een schuldbelijdenis uit. De Reuver sprak vanaf het spreekgestoelte van de Obrechtsjoel, de synagoge Rav Aaron Schuster in Amsterdam.

Borden
Links en rechts van hem hangen de borden met de aanduiding voor het invoegen van seizoensgebeden. In 1928 hebben mijn overgrootouders die borden bij de opening van de sjoel geschonken. In september 1943 werd mijn oom dertien jaar. Natuurlijk zou hij bar mitswa worden in de Obrechtsjoel. Echter, zijn ouders, mijn grootouders, wachtten dat moment niet af maar besloten kort daarvoor dat Amsterdam niet langer veilig was en doken onder. [Beter gezegd: Ze waren in de omstandigheid dat ze een onderduikplek hadden voor zichzelf en hun drie kinderen. Dit was, anders dan wat gemakkelijk wordt gedacht, niet ieder joods gezin gegeven.]

Niemand die het in zijn hoofd haalde om kerkbanken op te stoken. Sjoelbanken… geen bezwaar.

Kerk
In 1945 waren de houten borden weg, zoals al het houtwerk uit de leeggeroofde sjoel was gesloopt. Iets verderop in de Obrechtstraat staat een kerk. Dat interieur is ongeschonden door de oorlog gekomen, zoals geldt voor alle kerken. Niemand die het in zijn hoofd haalde om kerkbanken op te stoken. Sjoelbanken… geen bezwaar. En zo warmden Amsterdammers, die tien procent van hun stadsgenoten hadden zien verdwijnen, zich aan de door mijn overgrootouders geschonken houten wandborden en het complete houten sjoelinterieur.

Replica’s
De andere grootouders, mijn grootvader van moederszijde, was meubelfabrikant en werd na de oorlog de opdracht verleend om de sjoel van nieuw houten interieur te voorzien. En de zoon van mijn overgrootouders, die in 1928 de wandborden hadden geschonken, werd gevraagd om opnieuw de wandborden te schenken. Dat heeft hij gedaan. En zo stond dominee De Reuver tussen de replica’s van de wandborden die mijn ene grootvader had gemaakt en die mijn andere grootvader had laten maken; ze kenden elkaar toen niet, mijn ouders waren nog in hun tienerjaren. Een toevallige samenloop dus van twee mensen die de Sjoa hebben overleefd, de één in onderduik, de ander overleefde het concentratiekamp.