Sara, een vrouw met macht, rijkdom, erotiek, inzicht, profetische gaven, een moeder en stammoeder

De Parasja vangt aan met de dood van Sara en de rouw van Avraham. Het eind van een veelbewogen leven. De Parasja heeft haar naam gekregen. Het viel de Britse kunstenaar en auteur Sarah Lightman op dat haar naamgenoot, de aartsmoeder Sara, geen boek naar haar vernoemd heeft. Haar broer Daniel heeft een heel boek in Tenach en zo ook Esther (zus!) die een Megillah naar haar heeft vernoemd. Sara is ook een boek waardig, vond Lightman, en zo schreef en tekende zij The Book of Sarah. 

In navolging van Zippora Abram (in haar parasja Bereeshiet De kracht van de vrouw) kan Chawa als de eerste vrouw en Sara als de eerste Joodse vrouw worden gezien. En behoorlijk eigenwijs en letterlijk voor de duvel niet bang. Hoewel, ze bezwijkt op het moment dat ze verneemt dat Avaham hun zoon, Jitschak als offer gaat doden. Haar enige kind, het kind waarop ze allang niet meer had gerekend. Deze laatste beproeving van Avraham op de berg Moriah is essentieel.

ongewenst kinderloos

Sara lachte toen een bezoeker (volgens de post-Babylonische traditie de engel Michael) haar een zoon beloofde. Ze lachte omdat ze een realistische vrouw was. Ze menstrueerde niet meer en verwachtte geen zwangerschap. Haar ongewenste kinderloosheid moet, zoals dat voor elke vrouw zwaar is, ook voor haar heel verdrietig zijn geweest. (Ik werd nog eens met mijn neus op de pijnlijke feiten gedrukt toen ik de documentaire ‘Heb jij kinderen’ van Inés ten Berge zag. Met het ouder worden vermindert de pijn van ongewenste kinderloosheid niet automatisch. Je krijgt ook geen kleinkinderen). Het thema ‘niet zwanger kunnen worden’ kronkelt als een rode draad door de levens van de eerste Joodse vrouwen. Het is opvallend. Er waren geen onderzoeken, klinieken, behandelingen. Wel waren er amuletten en magie. De verklaarders menen dat God naar de tefillot verlangt, de gebeden van de tsaddikim (rechtvaardigen). 

De jonge prinses Sarai (zoals Sara werd genoemd vóór haar naamsverandering), een mooie jonge vrouw over wie al in Parasjat Noach expliciet wordt vermeld: Sarai was onvruchtbaar, zij had geen kind.

spirituele intuïtie

Sarai. Bij de belofte van een kind, een zoon, een nakomeling veranderen de namen van haar en haar man. De Prinses uit Charan wordt van Sarai Sara, moeder van een volk. De vrouw Sara in de joodse traditie is niet een vrouw die uitsluitend erotiek of uitsluitend moederschap belichaamt. Beide aspecten van haar wezen zijn verenigd in haar persoon. Daarbij is haar spirituele intuïtie een leidraad voor haar echtgenoot. Avraham luistert naar Sara’s Nevoe’ah (profetisch inzicht). Tegelijkertijd was Avraham zich zeer bewust van de seksuele aantrekkingskracht die er van haar uitging. (Bereshiet 12, 10-20).

Sara overleeft alles, hoe een tweede vrouw Hagar haar het leven zuur maakt, de oorlogen die Avraham voert, de reizen en uiteindelijk het grote geluk en wonder op hoge leeftijd nog een kind te baren. Er wordt een feestmaal gehouden als dit enig kind, Jitschak, geen borstvoeding meer krijgt (‘gespeend wordt’), om te tonen dat deze oude vrouw nog kon voeden. (Persoonlijk vind ik het jammer dat dit feestmaal geen onderdeel is geworden van de joodse traditie, zoals Brit Mila (besnijdenis), maar wellicht zou dit dan wel sneu zij voor de vrouwen bij wie borstvoeding geven jammerlijk mislukt…)

inspiratiebron voor kunstenaars

Sara Lownds, geboren als Shirley Noznisky, was van tussen 1965 en 1977 getrouwd met Bob Dylan. Ze werkte als model en poseerde voor grote bladen als Harpers Bazar. Als muze en moeder van zijn kinderen schreef en zong Dylan enkele prachtige muzikale nummers voor en over haar. Onverminderd liefdevol blijft een refrein in ‘Sarah’ van het album Desire uit 1976.

Sara, Sara, sweet virgin angel, sweet love of my life;

Sara o Sara, radiant jewel, a mystical wife.

Dylan vermengt in dit lied, dat met name over hun jonge kinderen gaat, Sara’s schoonheid, moederschap en mystieke aantrekkingskracht. Het huwelijk heeft geen stand gehouden. Het album Blood on the Tracks gaat voornamelijk over de pijnlijke scheiding. 

Terug naar Sarah, de moeder van het gehele joodse volk. Zij kreeg een graf waarvoor haar rouwende echtgenoot de grond kocht. Hoe tragisch en spijtig dat Machpela in Hebron (Chevron) zo’n omstreden en beladen plaats is geworden. Sara, de vrouw met aanzien en profetische intuïtie bracht het monotheïsme en was een voorbeeld voor: geef nooit de hoop en de moed op. Een kind op je negentigste, een volk dat nog bestaat en een onuitputtelijke bron voor kunstenaars.

met dank aan Batsheva Wolf

cover-illustratie