Ex-Vroom en Ex-Vrij
Briefwisseling tussen twee Joodse vrouwen, de ene afkomstig uit de meest vrome wereld de ander uit een geassimileerd milieu.
Wat een uitdaging, lieve Dina-Perla!
Een dialoog tussen ex-vroom en ex-vrij – tussen iemand die de meest vrome wereld, de Chassidische, van binnenuit kent en iemand uit dezelfde stad uit dezelfde gemeenschap die is opgevoed met humanistische idealen, waar religie bekend stond als ‘achterhaald’.
Mijn ouders waren van de wetenschap, geloofden in vooruitgang, dat er ooit welvaart en mensenrechten zouden zijn voor allen. Dat leverde een heel vrije, bijna regelloze opvoeding op met veel kunst en cultuur. Maar als jong-volwassene zag ik ook hoe ‘nergens bij willen horen’, bij geen enkele gemeenschap, ook kan leiden tot nihilisme en isolement. Al jong ging ik op zoek naar het joodse in mijn familieverhaal.
onze Lale Gül
Die donderdag de 14de oktober ging ik speciaal voor jouw lezing naar het Amsterdam Museum. Ik was onder de indruk van de trefzekerheid waarmee je sprak en hoe het publiek reageerde met diepgaande vragen en ervaringen. Kijkend en luisterend zag ik ‘onze’ Lale Gül, een vrouw die zich vrijvocht uit een extreem gesloten gemeenschap.
Later realiseerde ik me hoe problematisch al die begrippen zijn die ik hierboven schijnbaar lichtvoetig gebruik… Ik kijk ernaar als socioloog, als iemand die zich specialiseerde in vrouwen- en genderstudies, naast het brede veld Joodse Studies.
Begrippen als vroom en vrij, chassidisch en geassimileerd, vragen als ‘de joodse gemeenschap’ bestaat die wel? Ook komen hopelijk humanisme, mensenrechten en vooruitgang aan bod, met vragen als wat is dat precies, en wie bepaalt wat het betekent? De komende weken, wie weet maanden, zullen al die onderwerpen aan bod komen, zo hoop ik vurig.
van wie is Spinoza?
Toen we na jouw lezing door de tentoonstelling Vrijdenkers liepen, zei ik trots: deze tentoonstelling begint toch maar mooi met Spinoza. Hij wordt in het museum gepresenteerd als de eerste Amsterdamse vrijdenker. Wíj zien hem als Baruch de Spinoza, zoon van Portugese vluchtelingen en niet als de Nederlandse filosoof Benedictus de Spinoza. De ouders van onze Spinoza hervonden in Amsterdam hun jodendom. Hun oudste zoon Baruch (de gezegende) ontwikkelde zich tot een zeer eigenzinnige en kritische denker. Jij en ik zijn daar trots op – alsof we ons vereerd voelen ‘erfgenamen’ te zijn van deze held. Of eigenen we ons iets toe dat ons niet of niet speciaal ons toebehoort? Niet meer dan elke andere Amsterdammer of elke andere vrijdenker? Wat is dat toch, dat toch alsmaar doorgegeven of doorgaande gevoel van belonging?
‘Behoren tot’ dat is één van de begrippen waarop ik aansloeg in jouw lezing: je zoektocht naar, zoals je zei, een sense of belonging.
We gaan er naar op zoek in deze briefwisseling. Ik kan niet wachten op jouw volgende brief.
cover illustratie: Françoise Nick
lieve dames
ik verheug me op jullie volgende brieven met mooie inzichten .
alvast bedankt
ida
ps dit hoort nogbij mijn reaktie
ik heb een joodse moeder en niet joodse vader waar hoor ik bij?
Je bent net zo Joods als de grootste Rabbijn.
Lieve dames,
Spannend, deze briefwisseling. Jullie wegen hebben elkaar gekruist. Ik zie uit naar het vervolg.