Generatieverschillen en veranderingen in de Israëlische samenleving zetten hun stempel op de visie van de huidige leiders, van links en van rechts.
Als ex-correspondent in Israël sedert 1965 heb ik levendige herinneringen aan het land voor en na de zesdaagse-oorlog in juni 1967.
De kiem van verandering is toen gelegd en is nu definitief doorgebroken. Uit die oorlog is een ander Israël geboren, rechtser, zelfverzekerder. Ook ontwaakte de grote Joods-Amerikaanse gemeenschap. Zij kreeg een krachtige zionistische impuls met als gevolg toenemende Joodse invloed via AIPAC op de constante pro-Israëlische Amerikaanse politiek.
Deze ontplooiing van herwonnen Joodse trots overweldigde de stemmen die na 1967 pleitten voor de stichting van een Palestijnse staat. De ‘oude mannen’ hebben de strijd verloren voor een Israëlisch-Palestijnse vrede, voor onderhandelingen met destijds de PLO. Ze zijn vergeten. Maar niet door iedereen.
Wie zijn zij, die anderen?
Ex-generaals, ex-hoofden van de Shin-Beth en Mossad en kopstukken uit de toen nog dominerende en regerende Arbeidspartij. Mannen uit de pionierstijd van Israël voor en na de stichting van de staat in 1948.
Yacov Arnon, minister van financiën, in Nederland beter bekend als Yacov van Amerongen, maakte deel uit van een lobby die zich in het belang van Israël pleitte voor een vredesdialoog met de Palestijnen. Yehoshafat Harkabi, ex-hoofd van de militaire inlichtingen dienst, generaal Mattityahu Peled, commandant van de strook van Gaza maakten deel uit van deze lobby. In de journalistiek was het weekblad Haolam Haze (Deze wereld) van Uri Avneri de voortrekker van beëindiging van de bezetting en de stichting van een Palestijnse staat. Dawar, het blad van de Arbeiderspartij onder hoofdredactrice Chana Zemer was in die dagen een invloedrijke stem voor een vredesdialoog met de Palestijnen.
Arie Eliav, de secretaris-generaal van de Arbeidspartij kwam in een in 1974 verschenen boek ‘Het land van het hert’ uit voor de stichting van een Palestijnse staat naast Israel.
Professor Yeshayahu Leibowitz was in die dagen de invloedrijke en populaire orthodoxe stem die zich hartstochtelijke keerde tegen de bezetting en daar een groot gevaar in zag voor de nog jonge Israëlische democratie.
Zij die in de jaren na 1967 geloofden in erkenning van de Palestijnse rechten zijn vergeten. De laatste Israëlische leider van de oude stempel premier generaal Yitschak Rabin werd wegens zijn besluit om vredesoverleg te beginnen met de PLO van Yasser Arafat in 1995 vermoord.
Ook zijn naam wordt nog zelden genoemd. Op de plek waar hij aan de voet van het stadhuis werd vermoord staat een standbeeld van hem. Zelden liggen er bloemen, mensen lopen er onverschillig aan voorbij op zoek naar een koopje in het koopcentrum.
Waarom zijn ze vergeten?
De Israëlische samenleving is door de schok van de Grote Verzoendagoorlog grondig veranderd. Het gaat me in dit kader te ver om op die verandering diep in te gaan. Ik zal de grote lijnen schetsen.
De sedert 1948 regerende Arbeidspartii heeft in die oorlog in 1973 onder Golda Meir zijn historische glans verloren. Vier jaar nadat Israël aan een nederlaag ontsnapte, won Likoed onder Menahem Begin de verkiezingen. De kiezers straften de Arbeiderspartij af voor de blunders op het slagveld. Dit keerpunt in de machtsverhoudingen heeft de socialistische beweging ofwel partij Mapai de genadeslag gegeven. Vier jaar later, op 17 mei 1977, won Likoed onder Menahem Begin een historische verkiezingszege die tot de dag van vandaag doorwerkt.
Aan de verkiezingszege van Likoed ging de oprichting vooraf van Gush Emoniem, het Verbond der Getrouwen dat ontstond na de Jom Kipoeroorlog. Deze religieus-zionistische beweging had als doel de inlijving van de westelijke oever van de Jordaan-Judea en van Samaria – via het stichten van nederzettingen. Vloeiend liep deze politiek over in het doctrinaire partijprogramma van Likoed.
Woorden werden daden
Menahem Begin verklaarde tijdens de viering van zijn verkiezingszege dat er ‘honderden nederzettingen zullen worden gebouwd.’ Ik stond op een paar meter afstand van hem toen hij die ideologisch gedreven woorden gepassioneerd over zijn lippen liet glijden. Woorden werden daden. Het sein voor het behoud van op Jordanië veroverd gebied werd toen gegeven. En het sein staat nog steeds op groen.
De oude ‘wijze’ mannen zijn vergeten.
cover: Françoise Nick
Geef als eerste een reactie