Op 30 juni 1905 legde operrabbijn Eliëzer Hamburg de eerste steen voor de nieuwe synagoge in de Groninger Folkingestraat. Het gebouw, ontworpen door de architect Tjeerd Kuipers, die vooral gereformeerde kerken bouwde, is geïnspireerd op de Synagoge in de Oranienburgerstrasse in Berlijn en doet sterk denken aan de Mezquita in Cordoba, met ‘moorse’ elementen, bogen, kleur en schitterende glas-in loodramen. De joodse gemeenschap in de stad Groningen had destijds zo’n drieduizend leden.
Vanaf 1906 tot de oorlog vormde de synagoge het trotse hart van Joods Groningen, midden in de toenmalige Jodenbuurt in en rond de Folkingestraat. In de oorlog werd negentig procent van de Groninger joden gedeporteerd en vermoord, slechts enkelen van hen keerden terug naar Groningen. De synagoge was te groot geworden voor de kleine gemeenschap. Het gebouw werd verkocht. Er huisde lange tijd een stomerij in.
Ergens in de jaren ’70 van de vorige eeuw kwam hier verandering in. De gemeente Groningen kocht het zwaar vervallen monument op en restaureerde het. De joodse gemeenschap mocht het weer in gebruik nemen. De kleine gemeente worstelde daarmee. ‘Wat moeten we met die enorme ruimte en al die lege stoelen? ‘
Ontwerper Piet Cohen werd in de arm genomen en hij had het briljante idee om de ruimte in tweeën te delen en maakte er een kleine, intieme sjoel van en een ruimte voor culturele activiteiten. Jaren werden er lezingen en concerten gegeven, georganiseerd door de Stichting Folkingestraat Synagoge, die samenwoonde met de Joodse Gemeente in het mooie gebouw.
Er is nu een nieuwe stap gezet in de doorontwikkeling van het gebouw, naar een (bijna) volwaardig museum. Er worden op moderne, eigentijdse wijze verhalen vertelt over de geschiedenis van de joden die in ‘stad en ommeland’ woonden met ‘digital storytelling’ op touchsceens. Er is een schitterende grote vitrine met religieuze objecten. Het mikwe met audioverhaal maakt nu onderdeel deel uit van de expositie. Rabbijn Hamburg komt er zelfs even tot leven. Op de voormalige vrouwengalerijen boven staan uitdagende ‘doe-stations’ voor kinderen en met het indrukwekkende monument ‘thuis’ worden de Groninger joden herdacht die in oorlog werden vermoord en dus nooit meer thuiskwamen.
De nieuwe expositie is ontworpen en gemaakt door een Groninger gelegenheidscollectief, bestaande uit historica Willy van der Schuit, grafisch ontwerp Studio Eye Candy, meubelmakers Opmaat3D / Prodo JZ en Studio 212 Fahrenheit. Liefke Knol maakte een aantal indrukwekkende films die te zien zijn op de expositie en ondergetekende maakte een speciale audiotour met familieverhalen. Deze nieuwe, vaste expositie is te zien vanaf eind juli in de Synagoge Groningen.
De eerste tijdelijke expositie die er te zien zal zijn opent op 23 juli met de titel Design for living, living for design over het werk van ontwerper Piet Cohen (Arnhem, 1935). De tentoonstelling gaat over zijn leven, zijn Groningse sjoelontwerp en zijn vele ontwerpen die variëren van badkameraccessoires tot judaïca.
De tentoonstelling Piet Cohen, Living for design, design for living is te zien tot 2 oktober 2021 in de Synagoge Groningen, Folkingestraat 60. Foto cover: interieur Groninger synagoge, foto door Geert Volders.
Wat een prachtig initiatief! Ik ben heel benieuwd.
Veel succes!
Dank, Bertien! Dat is mooi nieuws, en meteen een vakantiebestemming in eigen land.
Wat een geweldig initiatief, Bertien. Ben heel benieuwd. Kom gauw kijken.
Wat een prachtig initiatief. Groningen… nu zeker een van mijn bestemmingen deze zomer.
Elma Groen
Beste Bertien,
Ik heb de tentoonstelling, onder leiding van Willy, al mogen zien.
Ben zeer onder de indruk: wat is het prachtig geworden!!
En natuurlijk zeer eervol voor onze familie.
Hartelijke groet,
Caro van der Wijk