Gastcurator Gideon Querido van Frank over Zijn Joden Wit?
Querido van Frank buigt zich over de vraag waar joden zich bevinden op het spectrum in het actuele debat over identiteit en representatie. Worden zij gezien als daders of slachtoffers? Bevoorrecht of benadeeld? Hoe zien zij dat zelf? En hoe zien anderen hen? De tentoonstelling Zijn joden wit?, tot 1 augustus te zien in het Joods Historisch Museum, is een vervolg op zijn artikel (gepubliceerd in Vrij Nederland*) waarin hij zich afvraagt hoe het toch komt dat 75 jaar na de Holocaust, joden in Europa zich in toenemende mate onveilig voelen, terwijl links, zo actief polemiserend tegen allerlei vormen van discriminatie, oorverdovend stil is wanneer het gaat om antisemitisme.
De tentoonstelling bestaat uit vragen die dit artikel oproept, beeldmateriaal en een video-installatie met betrokkenen en denkers in dat identiteitsdebat waaronder Chantal Suissa, David Besemer, Jelle Zijlstra, Stephan Sanders en Gloria Wekker. Wekker is emeritus hoogleraar sociale en culturele antropologie, specialist op het gebied van racisme en gender. Zij is zelf deels joods en stelt dat joden altijd een aparte categorie waren in het racismedebat. Deze positie, ‘joden zijn anders, niet wit of zwart’ lijkt de rode draad te zijn in alle verhalen.
Hieronder het slotwoord van initiatiefnemer en gastcurator Gideon Querido van Frank, waarin het zijn persoonlijke verhaal vertelt en zijn teleurstelling uit in ‘linkse’ solidariteit.
Kleur bekennen
Ben ik wit? Mijn leliewitte huid geeft mij ongekende privileges: ik heb nooit problemen gehad met het vinden van een goede baan, word in winkels keurig te woord gestaan en de politie behandelt mij als zijn beste vriend. Dit en nog duizend andere voordelen zijn ongekend voor mensen met een donkere huidskleur.
Mijn huid mag dan niet donker zijn, maar wit en zwart zijn meer dan kleuren. Wit is de norm, de meerderheid die gespeend is van een gevoel van persoonlijke pijn die generatie op generatie is doorgegeven. Wit kan weglopen van het verleden, de daden van de voorouders wegwuiven en roepen dat het klaar is met die eeuwige schuld. Ik kan die afstand niet nemen, omdat ik leef onder de gevolgen van dat verleden dat verankerd is in mijn DNA.
Joden zijn nooit wit geweest, nooit de norm, nooit de meerderheid met ‘wapens en grenzen verantwoordelijk voor armoede, geweld en uitbuiting.’ Voor het grootste deel van de geschiedenis zijn joden als etnische minderheid uitgesloten, vervolgd en uitgemoord, daar is verdomd weinig wit aan.
Mijn joods-zijn gaat over het onontkoombare verleden van duizenden jaren uitsluiting, vervolging en vernietiging. Daar is niets wit aan.
Mijn familie woont sinds de Spaanse Inquisitie in Nederland, het overgrote deel van de Nederlandse joden is hoogopgeleid, doet het economisch gezien goed en participeert volledig binnen de samenleving. Dat maakt ons volgens sommigen Nederlands, wit zelfs, we horen erbij. Maar dat dachten we ook toen we door onze landgenoten uitgeleverd werden aan de nazi’s. Wat nou wit? Ik trap daar niet meer in.
Anno 2019 zijn joden een minderheid als nooit tevoren (nog maar 0,2% van de Europeanen is joods) en nog nooit in de naoorlogse periode heeft het antisemitisme zo welig getierd. Toch zijn we opeens wit geworden, en is het de hoogste tijd dat onze privileges worden afgepakt. Ik vraag mij af: alweer?
En: welke privileges?
Ik heb mijzelf altijd als links gezien, juist omdat ik een jood ben. Want onze geschiedenis is ook onze kracht. Van Civil Rights Movement en de anti-apartheidsbeweging tot de LHBTQI+-beweging: veel kopstukken van historische emancipatiebewegingen waren joods. Dat was in tijden waarin solidariteit niet vanzelfsprekend was en woorden als intersectionaliteit en inclusiviteit nog lang niet waren uitgevonden.
Dat links nu weigert voor ons op te komen voelt als verraad. De revolutie vreet haar eigen kinderen op.
*oorspronkelijke titel: Hoe links ook de joden treft in de strijd tegen wit privilege, Vrij Nederland, 2019
foto cover: Black Lives Matter protest op de Dam, 2020, © Nienke Fonk
Foto maakt deel uit van de tentoonstelling Zijn Joden Wit? in het Joods Historisch Museum, nog te zien tot 1 augustus 2021
Geef als eerste een reactie