Opening atelier voor het maken van Stolpersteine in Amsterdam

“Een mens is pas vergeten wanneer zijn naam is vergeten.”

In de tuin van het Goethe-Instituut aan de Herengracht werd op donderdag 27 mei een atelier geopend voor het maken van Stolpersteine. In Amsterdam – waar zo ontzettend veel joodse mensen werden gedeporteerd en vervolgens vermoord. Ook hier willen nabestaanden hun familieleden herdenken met een Stolperstein voor de deur van de laatste door hun zelfgekozen woonplaats. Door deze derde werkplaats, de eerste buiten Duitsland, zullen de wachttijden voor de aanvragers van gedenkstenen in Nederland verminderen.

Wat is het toch bijzonder dat dit nu gaat gebeuren in de tuin van het Duitse cultuur- en taalinstituut. Al meer dan dertig jaar werk ik voor Goethe als docent en later als consulent voor het schoolvak Duits. In de jaren negentig kwamen er nog vaak Duits-joodse overlevenden naar lezingen en de bibliotheek. Soms heb ik er mensen mogen begroeten die het voor eerst weer aandurfden een Duits gebouw te betreden. Vaak was ik in de gelegenheid cursisten te laten zien dat Duits niet hetzelfde is als nationaal-socialistisch. Er waren ook mensen die hun Duits wilden opfrissen maar het dan toch – begrijpelijkerwijs – niet aan konden. Zouden zij het fijn vinden dat er nu deze werkplaats voor gedenkstenen is?

Als niet-joodse naoorlogse Duitser vind ik de Stolpersteine die de Duitse kunstenaar Gunter Demnig sinds 1992 maakt en in de trottoirs voor de deuren plaatst een mooie, heel subtiele manier van herinneren. De oplettende passant struikelt er letterlijk over, kan even stilstaan en de namen, het geboortejaar en de plaats waar deze mensen werden vermoord lezen. Soms vele namen naast elkaar, een heel gezin vermoord. Het is onze verantwoordelijkheid hun namen te blijven noemen, de mensen te herinneren en te eren. Opdat de geschiedenis zich niet gaat herhalen. 

In mijn familie werden mijn oudoom Carl en zijn vriend Heinz in april/mei 1945 vermoord en meer dan veertig jaar lang doodgezwegen. Pas vanaf het jaar 2000 bestaan zij weer dankzij boeken en tentoonstellingen met onze familiefoto’s uit de vroege jaren dertig. In 2006 werden Stolpersteine in Hamburg voor hen geplaatst, een zeer ontroerend moment voor mijn tante die hen als meisje altijd heeft opgezocht. Op al haar verjaardagen sindsdien vertelde ze dan blij en trots over haar lieve ooms.

Onder de genodigden van de opening van de werkplaats waren aanwezig Katja, de vrouw van Gunter Demnig (hijzelf kon er niet bij zijn wegens vaccinatie) en het echtpaar Adler uit Wenen, want morgen zal er een Stolperstein worden gelegd voor het ouderlijk huis van de heer Adler die als klein jongetje bij niet-joodse mensen was ondergedoken.

foto van links naar rechts Mikko Fritze (directeur Goethe-Institut), Katja Demnig, Alexander Stukenberg (Stichting Stolpersteine)

Links over dit onderwerp

AT5 Stukenberg gaat 150 struikelstenen per maand maken: “Zodat we de slachtoffers niet vergeten”, 29 mei 2021

NOS Nieuws 27 mei 2021

Goethe-Institut Niederlande

Stichting Stolpersteine 

Stiftung – Spuren – Gunter Demnig Stolpersteine