Pesach in tijden van Corona – oude teksten lezen met de blik van nu

slaven slepen wagen mee in het oude Egypte

Pesach, de achtdaagse viering van de bevrijding van het joodse volk uit de slavernij begint deze week met de Seideravond. We lezen uit de Haggada, waarin het verhaal van de uittocht wordt gecombineerd met een aantal traditionele teksten. Vast onderdeel is het verhaal over de vier kinderen, aan wie we het verhaal vertellen.

Ze worden beschreven als vier types, met ieder een eigen ‘gebruiksaanwijzing’. Het slimme kind, die alles wil weten, en veel vragen stelt. De slechterik of de rebelse die het allemaal maar onzin vindt, dat hele verhaal, misschien wel dat hele jodendom. Het brave typje, en het kind dat geen vragen kan stellen. Het leert ons dat we verantwoordelijkheid dragen om ieder kind op een passende manier aan te spreken en te proberen te betrekken. En zoals bij elk onderdeel van de Haggada, zijn er legio interpretaties. We kunnen ze bijvoorbeeld zien als fasen in onze ontwikkeling. Of als delen van onszelf.

En er dient zich een nieuwe interpretatie aan. We kunnen deze vier kinderen namelijk zien als verschillende rollen die onze samenleving – juist ook in Corona tijd – nodig heeft om optimaal te functioneren.

Het slimme kind staat dan voor de rol van de slimme onderzoeker, de expert die de basis legt voor het overheidsbeleid. Vanuit de ratio en de wetenschappelijke distantie. En ook anderen nemen deze rol op zich. Het is wat we doen als we goed bestuderen wat de exacte richtlijnen zijn vanuit de overheid. En wanneer we ons afvragen wat precies de logica is achter de maatregelen, hoe het in andere landen gaat, en wanneer we zorgvuldig en weloverwogen zoeken naar wat wijsheid is en naar wat er bínnen de richtlijnen wel kan. We lezen statistieken, houden onszelf en elkaar scherp en dragen bij aan de vorming of de naleving van het beleid.

Het rebelse kind kun je zien als de kritische tegenhanger, die de gekozen route ter discussie stelt. Die boos is, en zich hardop afvraagt of het allemaal wel nodig is. Of die juist beweert dat wij in Nederland véél te weinig doen. En misschien ook wel: mensen die Corona ontkennen, of de regels aan hun laars lappen. Het is soms moeilijk om de toegevoegde waarde van dat laatste te zien, want we ervaren het als een bedreiging. Maar ook ‘laarslappers’ vervullen misschien wel een deel van deze rebelse rol. We kunnen het zien als de Devil’s advocate, die ons een spiegel voorhoudt, uitdaagt om goed te blijven nadenken en beter uit te leggen waarom we doen wat we doen. En misschien ook als zaadje voor nieuwe denkrichtingen, die we nu nog niet kunnen of willen zien. De kritische noot is zo essentieel voor het bewaken van de democratie.

Het brave kind vertegenwoordigt ook een essentiële rol in de situatie waar we nu al een jaar in zitten. Die van degene die het beleid uitvoert. De zorgprofessionals die hun werk doen, ondanks de gevaren, instanties als de GGD, en de grote meerderheid van burgers die we nodig hebben om hun verantwoordelijkheid te nemen en te doen wat er van ze gevraagd wordt. Want als die meerderheid er niet is, dan werken de maatregelen niet én de vaccinatiecampagne ook niet. In de rol stappen van het brave kind is makkelijker wanneer we vertrouwen hebben in de overheid, in haar intenties en vermogen om ons veilig te houden, zo veel als mogelijk.

En tot slot: het stille kind dat geen vragen stelt. Dit kan staan voor de rol van de stille stemmen in de samenleving. Van de meest kwetsbare groepen, die niet voor zichzelf op kunnen komen. Denk aan de kinderen die thuis in de verdrukking zitten, de schoonmakers zonder verblijfsvergunning, waar geen steunpakketten voor zijn, mensen met psychische ziekten of een verstandelijke beperking, waar anderen voor op moeten komen, omdat zij zelf niet bij machte zijn dit te doen. De rol die zij vervullen is dat zij ons allen aanspreken op onze collectieve verantwoordelijkheid. En ons helpen herinneren aan het idee dat de kracht van een samenleving kan worden afgemeten aan de mate waarin zij voor haar meest kwetsbare groepen zorgt.

Het mooie van rollen is dat ze niet vastzitten aan mensen. We kunnen allemaal op verschillende momenten al deze rollen op ons nemen. Soms zijn we kritisch, emotioneel, Soms zijn we een en al intelligente ratio. Soms doen we wat van ons gevraagd wordt. Soms voelen we ons vooral kwetsbaar. Misschien is dit stukje van de Haggada wel bedoeld om ons eraan te herinneren dat al deze rollen waardevol zijn.


cover: beeld slaven in Egypte, illustratie Shefira Lightstone, courtsesy Chabad dot org

Over Irith Koster 6 Artikelen
Irith Koster (1973) is organisatiepsycholoog, executive coach en teamcoach. Samen met het Joods Cultureel Kwartier ontwikkelde zij I ASK, een museale methode die als doel heeft om ‘open minds’ te versterken. Zij zelf is ook dol op gesprekken en boeken die dieper inzicht geven in het zelf, de ander en in de relatie daartussen. Zij is betrokken LJG-er.

Geef als eerste een reactie

Geef een reactie

Uw e-mailadres wordt niet gepubliceerd.


*