Vorige week was het Sjabbat haChodesj en volgende week Sjabbat haGadol, maar vraag me niet welke pioet of pioetiem daarbij horen. Voor de zekerheid moet ik misschien ook maar even de herinnering ophalen aan wat een pioet eigenlijk is. Volgens het WikiWoordenboek dan maar, want elders vinden we het niet.
dichterlijke hymne, die op speciale sjabbats [sic] en feestdagen onderdeel vormt van de synagogedienst
Laat ik eraan toevoegen dat ze over het algemeen uit de Middeleeuwen stammen en dat voor- en tegenstanders het over één ding eens zijn: ze zijn – door hun complexiteit – onvertaalbaar. Helaas weet ik onvoldoende van de plek die deze liturgische poëzie vandaag de dag in de meer traditionele kehillot hier te lande inneemt. In mijn eigen LJG hoor ik ze alleen tijdens de Hoge Feestdagen, of ik moet klassiekers als Jedi Nefesj en El Adon erbij rekenen. De negentiende-eeuwse Reform heeft er alles aan gedaan om het zeggen of zingen van de pioetiem teloor te doen gaan. Wat niet verstaan wordt en niet beaamd kan worden, spreekt niet tot het religieus gemoed en is derhalve overtollig in de eredienst; zo was de gedachtegang destijds.
Hier valt uiteraard van alles op af te dingen. Door latere onderzoekers is er terecht op gewezen dat deze poëzie, ook in de tijd dat ze aan de bestaande liturgie werd toegevoegd, door de meeste deelnemers aan de dienst niet zal zijn begrepen. Dat gold (en geldt) overigens voor wel meer van wat er in sjoel gebeurt. Maar is dat erg? Wij zijn immers gewend om ook buiten een religieuze context te luisteren naar poëzie die we niet verstaan. Ik hoef het woord “wereldmuziek” maar te noemen en u weet wat ik bedoel. Met een klassieke Chinese opera krijg je het Concertgebouw moeiteloos vol.
Veel hangt namelijk af van hoe de tekst ten gehore wordt gebracht en dat niet alleen: het oog wil ook wat. Ik vrees dat we niet meer kunnen achterhalen hoe de traditie bij ons heeft geklonken. In Noord-Afrika – en vandaag de dag in Israël – kunnen we haar nog wel horen. In ieder geval buiten de eredienst: gesteund door het Ben Tsvi Institute te Jerusalem heeft een groep amateurs van zeer verschillende pluimage een zeer hoog niveau van muzikale schoonheid weten te bereiken. Zij treden op onder de naam The Piyut Ensemble. Kom, meer tijd vraag ik niet van u voor mijn introductie. Leun achterover, gun u een moment om er even aan te wennen, en geniet. Daar is sjabbes voor bedoeld!
Dank voor je mooie muzikale bijdrage Channa. Ik ben een fan van het Piyut Ensemble.
Dank je, Marcella! En goed dat jij al een fan bent. Nu de anderen nog ;-).
Prachtig, Channa, dankjewel.