Je kan het zo gek niet bedenken of er is altijd wel een link te leggen met het jodendom. Dat viel mij al op tijdens mijn tijd bij het Joods Historisch Museum. Nooit, maar dan ook nooit, was er gebrek aan nieuwe tentoonstellingsideeën. Joodse cultuur heeft zich verbonden aan alle mogelijke aspecten van het leven. Daarom vandaag een actueel thema: Joden en natuurijs.
In 1888 schreef J. van Buttingha Wichers in een standaardwerk over de geschiedenis van het schaatsenrijden: Ook tegenwoordig toch durft het nakroost van Sem, volgens het zeggen van het volk althans, nimmer op het ijs te komen indien er ‘geen balkies onder liggen’.
In het verlengde daarvan schreef Het Woordenboek der Nederlandsche Taal in 1914: Men spot met de angstige voorzichtigheid der Israëlieten door te zeggen ‘dat zij niet op het ijs gaan, of er moeten balken onder zijn’.
Maar is het werkelijk zo dat Joden zich niet makkelijk op glad ijs begeven?
Het tegendeel wordt aangetoond door een reeks tekeningen van D.B. Stoet die ik in het Joods Virtueel Museum aantrof.
Schaatsende begrafenisstoet op weg naar een lewaja op Beth Haim in Ouderkerk aan de Amstel.
En natuurlijk hadden wij ook Nederlands eerste kunstschaatskampioene, Ellen Burka (1921-2016). Bij aankomst in het doorgangskamp Westerbork schreef zij op haar registratiekaart: ‘Nederlands kampioene kunstschaatsen’. Achteraf bleek dit haar redding, want de Nazikampcommandant was een kunstschaatsliefhebber. Hij haalde haar van de namenlijst voor het treintransport naar het vernietigingskamp Sobibor. Na de oorlog emigreerde zij naar Canada en hield haar oorlogsverhaal lange tijd verborgen.
Samen met Elsbeth Bon, haar hartsvriendin, kreeg zij in 1933 twintig lessen kunstrijden. Toen zij zestien jaar waren, kon er op het Leidseplein op natuurijs worden geschaatst. Zij deden hun schaatsen en korte rokken aan en binnen een kwartier zag het zwart van de mensen die voor hen applaudisseerden. Overal in het land gaven zij demonstraties en ze wonnen alle wedstrijden.
Na de oorlog, in Canada, werkte zij lange dagen als schaatsdocente om rond te kunnen komen. In alle vrijheid kon zij de dans en choreografie in haar lessen introduceren. Als coach en choreografe heeft zij vele jonge Canadese talenten mogen trainen. Ook haar beide dochters trainden mee en dochter Petra had veel talent. Als eerste vrouw ter wereld maakte zij een drievoudige sprong op het ijs. Ze won in 1964 brons op de Olympische Winterspelen en werd wereldkampioen kunstschaatsen in 1965.
In 2008 maakte de andere dochter, Astra, een film over haar moeder, Skate to Survive, die nog te zien is op YouTube.
Ik bedoel: wie denkt er nou aan zo’n titel bij een onschuldige column over Joden en natuurijs?
Geef als eerste een reactie